Stap 3: Structuur brengt muziek in je leven

Structuur.

Niet iedereen wordt direct even blij van dit woord. Het wordt nog wel eens geassocieerd met starheid of met ‘stom auti-gedoe’. Het laatste vooral door mensen die ervaring hebben met een opgelegde structuur omdat het ‘zo goed is voor autisten’.

Ik denk dat deze ervaringen vooral gaan over de niet-helpende structuren omdat ze niet aangepast zijn op de persoon die het ‘moet’ gebruiken…

Structuur maakt flexibel

Wat mij betreft is structuur een belangrijk basis hulpmiddel voor meer rust en meer flexibiliteit in je leven.

En structuur hebben we allemaal nodig, op allerlei manieren. Structuur is niet voor niets een belangrijke stap op weg naar meer rust. 

Net was ik even aan het vioolspelen – dat doe ik graag om even rust in mijn hoofd te krijgen. Ik realiseerde me dat muziek eigenlijk ook een en al structuur is. Behalve ritme, nootjes en dynamiek, heb ik bij het vioolspelen ook het strijken. De richting van mijn streek geef ik ook aan op mijn bladmuziek. Als ik die structuur los laat en per ongeluk even de verkeerde kant opstrijk, raak ik direct van mijn à propos en ga stuntelen. Mijn vingers, die ik normaal vloeiend op de juiste plek kan zetten, hebben spontaan zoiets van ‘zoek t lekker uit!’. Wég rust en plezier, wég muziek!

Het klinkt pas mooi als ik de juiste structuur aan houd. Die had ik namelijk niet voor niets…

Waar gebruik jij structuur?

In je dagelijks leven gaan veel dingen goed, zonder dat je erover na hoeft te denken – juist dankzij structuur.

• Je ochtendritueel bijvoorbeeld.
• Of je werkritme.
• Of je weekritme.
• Je plek aan tafel.
• Je eetmomenten.
• Het zinnetje waarmee je aan geeft bedenktijd nodig te hebben.

Ga voor jezelf maar eens na hoeveel structuur je al gebruikt. En wat het nut ervan is. Vaak ontdek je pas hoe belangrijk die structuur is als het ineens doorbroken wordt.

Als bijvoorbeeld iemand zomaar jouw planning doorkruist.

Of als je ineens eerder weg moet voor je werk omdat er wegwerkzaamheden zijn op je normale route naar het werk. Knap irritant!

Zo iets kan veel onrust geven. Maar goed, dan weet je wel gelijk wat er zo helpend aan is;)

Structuur maakt dat je kunt ontspannen

Structuur geeft invulling aan de basisbehoefte van duidelijkheid, inzicht in samenhang en daarmee veiligheid. Je veilig voelen is een belangrijke voorwaarde om te kunnen functioneren en flexibel om te kunnen gaan alles wat je dagelijks tegen komt.

Structuur geeft rust en ruimte in je hoofd en daarmee ontspanning.

Chaos en stress geven paniek en verstarring.

Bij onze zoon merkten we dat goed. Hij was toen 16, maar had al een aantal jaar ontheffing van de leerplicht. De structuur (en alle prikkels en volgens hem onzinnige taken) van school was voor hem totale overvraging. Niet de juiste structuur dus.

Het was zoeken naar een passende week- en daginvulling. Die vonden we. Een voor hem goede structuur met juiste balans in inspanning en ontspanning. En dus kon hij zich ontspannen en ontwikkelen.

En kon hij zich aanpassen als er dingen anders gingen dan gepland. Zoals die keer toen we ging schaatsten en er een hoop tegenvallers waren (harde wind, schaatsen die zeer deden aan zijn voeten). Hij bedacht elke keer een nieuwe oplossing. Net zo lang tot we konden schaatsen. Hoe flexibel is dat?!? Zijn zus had er meer moeite mee en zelfs daar kon hij begrip voor opbrengen en haar weer aan het lachen maken. Mooi he!

In de tijd dat hij net thuis zat (met achteraf gezien alle aanwijzingen voor een autistische burn-out) was zo’n situatie echt een showstopper geweest.

Dan was hij totaal dichtgeslagen en had waarschijnlijk verstijfd op de ijsbaan gestaan, net zo lang tot hij weer een beetje ‘ontdooid’ was en met intens gesloten houding weer moeizaam richting auto kon lopen.

Zoiets kon vroeger rustig een uur in beslag nemen en er zat niets anders op dan geduldig wachten, mezelf moed inspreken en vooral niks zeggen, geen druk uitoefenen, geen extra prikkels toevoegen. Thuis kon het de rest van de dag duren eer hij hiervan hersteld was.

Nu zijn weekstructuur prima is, kan hij veel aan, kan hij flexibel meedenken in oplossingen als het gebruikelijke doorbroken wordt. Dankzij structuur met een goede balans in inspanning en ontspanning leeft hij niet meer constant in ‘standje overleven’. Als de gebruikelijke structuur doorbroken wordt, kost het weer even hersteltijd voor hij weer verder kan. En dat is prima.

Herkenbaar?

Wat is structuur voor jou?

Als ik aan klanten vraag ‘wat denk je bij structuur’ is het eerst dat op komt dingen als weekplanning, agenda, enz. Dat is ook een hele belangrijke basis structuur en ik raad je ook echt aan om te kijken of je eigen weekplanning voor jou klopt en haalbaar is. Veel mensen die constante chaos ervaren, hebben óf gebrek aan goede planning, óf veel te veel op te planning.

Hier een aantal voorbeelden van helpende structuren:

• Maand-/week-/dagplanning
• Boodschappenlijstje
• Te doe-lijst op een handige plek en handig geordend (te doe-lijstjes kunnen ook veranderen in chaos-lijstjes namelijk;))
• Je rituelen (bijv. ochtend ritueel)
• Recept
• De manier waarop je je kasten ingedeeld hebt
• Stappenplan voor bepaalde acties:
  • Bijvoorbeeld rondom ‘nee’ zeggen: als je weet wat je precies moet doen en hoe, dan wordt dit makkelijker. Door er een stappenplan/duidelijk script voor jezelf van te maken, is het makkelijker om dit te leren en uiteindelijk heb je het niet meer nodig omdat het duidelijk is.
  • Of een structuurtje waarmee je bedenktijd creëert, zodat je de rust hebt om over een vraag na te denken voor je een keuze maakt en antwoord geeft.

Een basis structuur die je op heel veel momenten voor jezelf kunt gebruiken om verheldering te krijgen zijn de 5 vragen van ‘Geef me de Vijf’ (van Colette de Bruin). Heb je te maken met een moment van stress door onduidelijkheid, beantwoord deze vragen dan gewoon eens voor jezelf op papier:

• wie
• wat
• waar
• hoe
• wanneer

Voor sommige mensen, zoals voor onze zoon, is de ‘Waarom’ ook belangrijk. Voor hem moet iets nut hebben, logisch zijn. Waarom zou je het anders doen?

Voor anderen kan de waaromvraag een wereld aan verwarring opleveren, omdat deze vraag niet altijd eenduidig en kort te beantwoorden is.

Het is dus belangrijk om voor jezelf te weten hoeveel informatie je nodig hebt – het kan ook “too much information” zijn.

Wanneer breng je structuur aan?

Je hebt lang niet overal en altijd een vaste structuur voor nodig. Wat vooral belangrijk is, is dat je het alleen aanbrengt, daar waar het helpend is. Signalen die erop duiden dat er teveel onduidelijkheden zijn en waar dus structuur aanbrengen helpend is, zijn:

• als je het gevoel hebt dat je chaos in je hoofd hebt
• veel piekeren
• gevoelens van angst en paniek
• gevoel dat je de grip op je dagen kwijt raakt

Hoe doe je dit?

Structuur aanbrengen gaat het beste als je dat ook visueel helder maakt: op papier.

Bijv. door je planning letterlijk op te schrijven.

Of alle taken die je in je hoofd hebt op te schrijven en dan pas te gaan prioriteren – dat soort dingen allemaal intern in je hoofd doen, is topsport. En volgens mij was dat nu net niet waar je behoefte aan had als je meer rust wilt ervaren…

Goed structuur aanbrengen is een kunst op zich, maar prima te leren. Je kunt het zelf doen aan de hand van het boek ‘Meer rust en minder stress bij autisme’.

Maar juist in de chaos en stress kan het lastig zijn hiermee te starten omdat je met stress weinig ‘ruimte’ over hebt in je hoofd om iets nieuws te doen. In dat geval is het fijn om dat samen met iemand te doen. Dat kan met iemand die je goed kent. Het is ook een belangrijk onderdeel in de training ‘Laat stress geen burn-out worden’.

Als je een fijne basisstructuur in je leven hebt aangebracht, kan je leven weer meer ontspannen.

Net als muziek die prachtig klinkt als de structuur van noten, streken en dynamiek precies bij elkaar passen. Dan is het genieten. Anders is het oordopjes-tijd…;)

De volgende stap naar meer rust in leven hangt hier nauw mee samen: balans in inspanning en ontspanning.

Net zoals je in muziek altijd een balans vind in snelle tempi en rustige delen. Je zou er gek van worden als een heel muziekstuk op sneltreinvaart door blijft gaan. Ik zou t niet eens kunnen spelen – dan struikel ik over mijn vingers en streken;)

Wil jij je opkomende stress eerder leren herkennen en overprikkeling voorkomen?

Download dan deze praktische stap-voor-stap oefening voor ouders met autisme voor het visueel in kaart brengen van je stress-signalen. Zo leer je ook herkennen wanneer het nodig is om meer structuur aan te brengen.

• Inclusief handige lijst met veel voorkomende signalen zodat je woorden hebt om je signalen te herkennen
• Met heldere uitleg en praktijkvoorbeelden