Stress en eenzaamheid

Als autisme of een vermoeden van autisme een rol speelt in je relatie, kan dit voor aardig wat vraagtekens en onbegrip tussen beide partners zorgen. Ook al hou je van elkaar – of misschien twijfel je daar ondertussen aan – door onbegrip en stress doe je elkaar geregeld pijn. Zonder dat je dit wilt is het al weer gebeurd voor je er zelfs maar erg in hebt! Dit brengt veel spanningen met zich mee. Spanningen die hun weerslag hebben op de sfeer in het gezin en het geluk van je kinderen. Als dit te lang voortduurt, kan er ondanks dat je officieel een relatie hebt, toch een sterk gevoel van eenzaamheid ontstaan bij beide partners.

Deze spanningen zijn te verminderen door te snappen waardoor ze ontstaan en wat je ermee kunt.

Zo kan er vanuit begrip weer verbinding ontstaan en kun je weer toe werken naar een warme, liefdevolle relatie waarin ruimte is voor ieders eigenheid. Dat geeft een hoop rust. Essentieel hierin is dat je je realiseert dat het niet alleen aan het autisme ligt. Op dat vlak zitten soms hardnekkige belemmerende overtuigingen die neer komen op ‘door het autisme gaat alles fout’. Dit soort gedachten ondermijnen de gelijkwaardigheid in je relatie. En dat breekt op.

Je hebt samen een relatie, dus je kijkt samen naar mogelijkheden en beperkingen die je beide hebt!

Ieder z’n makken. Die moet je van elkaar kennen en accepteren!

Ik ben er van overtuigd dat je daarin altijd veel van elkaar te leren hebt.

Als er sprake is van (een vermoeden van) autisme is, heb je in elk geval een kijkrichting die je helpt in het snappen waar bepaald gedrag vandaag komt. Dat maakt het makkelijker te begrijpen en verkleint daarmee de kans op onjuiste aannames, oordelen, ruzie en verdriet. Oftewel, zoals een klant het een keer zei: ‘Eigenlijk is die diagnose gewoon handig – bij m’n partner kan het van alles zijn en dat moet je dan ook maar uit zien te vogelen;)’

Ik zet daarom aan de hand van de 7 gebieden waarop autisme gediagnosticeerd wordt, een aantal zaken op een rij zoals je dat in je dagelijks leven terug kunt zien. Uiteraard is dit verre van uitputtend! Maar het gaat er om dat je kijkt vanuit begrip, mogelijkheden en kracht in plaats van dat je je ‘slachtoffer van het autisme’ voelt. Ik hoop dat ik je hiermee een paar handvatten geef voor meer rust in je relatie.

Beperkingen in de sociaal-emotionele wederkerigheid: het aanvoelen en zich inleven in de ander

We krijgen ons leven lang mee dat je maar automatisch moet kunnen voelen wat er met de ander is. en dat je dan ook automatisch moet weten wat je ermee moet doen. Je verwacht het van de ander, maar ook van jezelf. Hoe frustrerend is het dan als je je best doet om je in te leven, de ander te begrijpen, maar het kennelijk niet goed doet…gezien de verwijten die je erover krijgt…

Hoe kun je er rekening mee houden in je relatie?

Erkennen dat dit een gegeven is. Je kunt naar de ander luisteren met oprechte interesse en vragen stellen om meer duidelijkheid te krijgen. Open minded luisteren naar elkaar is best een kunst – maar die is te leren. Geldt overigens voor beide partners! Voor je partner is het belangrijk om niet de verwachting te hebben dat je alle subtiele signalen direct oppikt en begrijpt. Het is goed om dit samen helder te hebben en te vragen om concreet uit te spreken wat er aan de hand is. Het komt nogal eens voor dat partners van iemand met autisme hele zorgzame types zijn (daarom paste dit in eerste instantie zo prettig), die beter geleerd hebben om zich op de ander af te stemmen dan op zichzelf (wat op den duur funest is voor een goede relatie)…Dus helder aangeven wat er op emotioneel gebied speelt en waar behoefte aan is, kan in dat geval voor je partner ook een hele uitdaging zijn! Bespreek eens samen met je partner hoe dit voor jullie is en of je elkaar hierin kunt steunen, juist doordat je op dit vlak veel van elkaar kunt leren.

Wat hierin ook heel helpend kan zijn, is om elkaars liefdestaal te kennen. Dat maakt het makkelijker om iets te doen voor elkaar  waarvan je weet dat het bijdraagt aan emotionele verbinding. Bewust je waardering uitspreken naar elkaar voor de dingen die je fijn vindt dat de ander doet, is bijvoorbeeld een van de liefdestalen. Aandacht hiervoor doet veel in het gevoel van steun en wederkerigheid.

Beperkingen in het non-verbale communicatieve gedrag

Non-verbale signalen oppikken en interpreteren is een kunst op zich. Sommige mensen valt het gewoon niet op als er non-verbale signalen afgegeven worden. Anderen zien juist door de detailgerichtheid direct dat er ‘iets’ anders is…maar hoe interpreteer je dat dan en wat doe je ermee???

Daarnaast kan het zo zijn dat je eigen mimiek niet altijd overeenkomt met wat er van binnen bij je aan de hand is. Dit kan ook voor je partner heel verwarrend zijn. Dan krijg je bijvoorbeeld situaties waarin je met een soort ‘lach’ op je gezicht rondloopt en niemand daardoor weet dat je je van binnen behoorlijk ellendig voelt. Of dat je heel geconcentreerd zit te werken en na te denken en je partner ineens gaat vragen waarom je zo boos kijkt….’Huh?!? Boos???’ Dit kan dan wel eens een hele verwarrende onderbreking van je eigen gedachten zijn;)

Hoe kun je er rekening mee houden in je relatie?

Ga beide maar uit van het idee ‘assumptions are the mother of all f*ck-ups’. Dus als je iets ziet gebeuren bij je partner, maar je kunt het niet plaatsen, ga dan niet gokken, maar vraag om verheldering: ik zie je fronsen, wat betekent dat?’. Voor je partner is het handig om te weten dat ‘geen emotie zien’ ook niet hetzelfde is als ‘geen emotie hebben’ of ‘onverschillig’ zijn. niemand heeft een luikje in zijn/haar hoofd dat je even open kunt doen om naar binnen te kijken en te zien wat er zich afspeelt (al zou dat best eens handig kunnen zijn;)).

Beperkingen in het ontwikkelen, handhaven en begrijpen van sociale relaties

• Verkeerde aannames
• (onuitgesproken) verwachtingen
• miscommunicatie
• taal letterlijk nemen
• emoties die je niet begrijpt, maar die wel ontzettend kunnen triggeren
• niet direct zicht op het geheel hebben (dingen die vooraf gebeurd zijn of nog staan te gebeuren en de verbinding met wat er nu gebeurt)

Dit zijn nog maar een paar veel voorkomende stressoorzaken in relaties waarin autisme een rol speelt….Hoe meer je erover nadenkt, hoe ingewikkelder het wordt. En het zou zomaar kunnen zijn dat je je geregeld suf piekert over wat er van je verwacht wordt en hoe je al dat gedoe voorkomt. Dodelijk vermoeiend.  Sociale relaties vragen heel veel vaardigheden tegelijkertijd, terwijl je er tevens makkelijk overprikkeld door raakt.

Hoe kun je er rekening mee houden in je relatie?

Juist omdat een relatie zoveel van je vraagt, is het essentieel om ergens iets van rust te creëren. Vanuit stress kun je onmogelijk een liefdevolle verbinding aan gaan met je partner. Dat geldt voor iedereen, maar voor mensen met autisme in het bijzonder. Het is daarom belangrijk extra om een goede balans te vinden in alleen-tijd en samen-tijd. En wat goed is voor jou, kan een heel andere balans zijn dan ‘gebruikelijk’. Meestal hebben mensen met autisme meer alleen-tijd nodig dan wat we over het algemeen gewoon vinden. Heb je een eigen ruimte in huis? Kun je aan je partner aan geven wanneer je alleen moet zijn om te ontprikkelen en op te laden? Als je merkt dat je te overprikkeld bent om een goed gesprek te voeren, kun je dit aangeven en je rust op zoeken. Ook al is dat midden in een gesprek. Je kunt het gesprek namelijk later weer oppakken. Hier kun je als partners samen afspraken over maken. Een gesprek vanuit stress, leidt doorgaans alleen maar tot meer ellende. Het vraagt soms geduld van je partner om te wachten tot je ruimte hebt in je hoofd, maar een goed gesprek is het wachten waard:)

Stereotype of repetitieve motorische bewegingen, gebruik van bepaalde voorwerpen of gedrag

Hierbij kun je denken aan dingen als met je voeten wiebelen, kaken klemmen, met iets in je handen moeten friemelen, altijd op dezelfde plek willen zitten op je werk of aan tafel, in hoog tempo lopen of praten. Dit soort dingen komen sterker naar voren naarmate er meer stress is.

Hoe kun je er rekening mee houden in je relatie?

Elk gedrag heeft een bepaalde functie. Is het onrust is je lijf die zich uit door wat je doet (bijvoorbeeld hard praten, moeten friemelen), dan is het een stress-signaal dat aan geeft dat het tijd is om iets van rust in te bouwen en dit te noemen naar je partner. Of is het iets dat je rust geeft, zoals bijvoorbeeld graag op een vaste plek zitten, of iets doen waardoor je rust ervaart. Als je lang bij elkaar bent, kunnen dit soort dingetjes tot  ‘irritante trekjes’ verworden. Het is dan belangrijk om er samen met begrip en acceptatie naar te kijken. Als het echt storend is, is het altijd mogelijk om te kijken naar een handige manier om er mee om te gaan (afhankelijk van de functie die het gedrag heeft). Je blijft daarmee uit de ‘doe eens normaal- irritatie’.

Moeite met veranderingen, gehecht zijn aan bepaalde gedragsroutines en rituelen

Door de andere manier van informatie verwerken, kost het je relatief meer tijd en energie om alles steeds overzichtelijk (en daarmee ‘veilig’) te houden. Veranderingen en je steeds aan moeten passen, geven stress – dit gaat gewoon niet altijd 1-2-3. Gedragsroutines geven rust en veiligheid.

En dan heb je een gezin…met opgroeiende kinderen…die constant veranderen, die om de havenklap onverwachtse dingen doen en willen. Daarbij wordt standaard de ‘afstandsbediening’ van je kind vergeten mee te leveren bij de geboorte, dus je kunt ze nooit precies laten doen wat jij wil. Laat staan dat je ze even op ‘mute’ kunt zetten als er een hoop herrie is;) En dat zijn dan alleen nog maar de kinderen. Iedereen ontwikkelt zich op zijn eigen manier en op zijn eigen tempo. Ook partners veranderen en dus ook de aard van je relatie. Dat kan heel lastig zijn omdat je dan je partner als het ware opnieuw moet leren kennen.

Hoe kun je er rekening mee houden in je relatie?

Het is goed om je te realiseren en accepteren dat veranderingen tijd kosten. Die tijd mag je nemen. Veranderen is niet erg, plotseling moeten veranderen wel. In het dagelijks leven kunnen er allerlei momenten zijn waarop je bijvoorbeeld ‘schakeltijd’ in bouwt. Bijvoorbeeld als er een verandering van planning is, of een overgang van werk naar gezin, of van alleen-tijd boven naar een gezinsmoment aan tafel, ander plan van aanpak bij een klus, plotseling bezoek. Of denk aan een gesprek waarin je partner je een vraag stelt en jij na denkt over het antwoord – en midden in jouw gedachtestroom gaat je partner weer praten! Het was immers stil! Ahum…ik kan je uit eigen ervaring vertellen dat dit een bijna 100% garantie voor gedoe is. Dus vraag ruimte voor stilte, om na te denken, informatie te verwerken, te schakelen tussen gedachten en gesprek, tussen aandacht voor jezelf en de ander. Ruimte vragen en geven voor stilte is belangrijk in je relatie. Het haalt een hoop stress en onnodige irritatie uit een gesprek en geeft daarmee ruimte voor verbinding. Als je iemand bent die ook makkelijk in eigen gedachten af kan dwalen, spreek dan desnoods af dat je partner even kan checken of jullie weer verder kunnen met het gesprek.

Bespreek met elkaar wanneer de momenten zijn dat schakeltijd nodig is en hoe je dit kunt creëren.

Beperkte interesses

Jij kunt bepaalde zaken echt mateloos interessant vinden en er alles van weten en tot in detail willen delen – helaas geldt dit vaak niet voor je partner. Andersom kan je partner uiteraard ook interesses hebben waar jij echt niks aan vindt.

Hoe kun je er rekening mee houden in je relatie?

Belangrijk is om oprecht te luisteren naar elkaar zodat je wel kunt delen wat jullie boeit. En gewoon eerlijk zijn over wanneer je daar innerlijk wel of niet de ruimte voor hebt. Geef dan gewoon aan dat het nu niet uit komt (bijvoorbeeld te moe of nu andere prioriteiten) maar wel een ander moment. Dit geldt voor beide.

Over- en ondergevoeligheid voor bepaalde prikkels

Omgevingslawaai, tikkende klokken, muziek, huilen, bepaald soort licht, bepaalde smaken of combinatie van smaken, geluid van kauwen/smakken, veel mensen en emoties, bepaalde aanrakingen – allerlei prikkels kunnen te veel zijn. Zeker als je al moe bent, zijn prikkels waar je niet goed tegen kan, al snel teveel. In een gezin kan dit best wel een heel lastig zijn. Andersom geldt ook: als er teveel nare prikkels zijn, kan dit je helemaal in beslag nemen, waardoor je geen ruimte meer hebt om te denken of je op anderen te richten.

Het kan ook zijn dat je bepaalde prikkels heel sterk binnen krijgt (bijv het tikken van een klok) en andere pas te laat op merkt (bijv het huilen van je kind). Voor je partner soms echt niet te snappen, maar het gebeurt.

Daarnaast kan het ook zo zijn dat je bepaalde prikkels/signalen uit je lijf niet op tijd op merkt. Denk aan honger, dorst, bepaalde stress signalen of pijn.

Hoe kun je er rekening mee houden in je relatie?

Ga met elkaar eens op een rijtje zetten; wat zijn die prikkels die in je relatie lastig zijn? Kun je manieren vinden om ze te vermijden of te verminderen? Denk aan bijv even alleen eten, oordopjes, goede koptelefoon, slapen op een andere kamer, notificaties op je mobiel uit, even alleen zijn.

Zijn er prikkels die je juist erg fijn vindt? Fijne prikkels toevoegen, kan helpen om nare prikkels beter te verhapstukken en rust te geven (denk bijvoorbeeld aan bepaalde muziek luisteren, verzwaringsdeken of iets anders).

Stress oorzaken in jouw relatie

Wil je op zoek naar wat precies de stressoorzaken zijn in jouw relatie en achterhalen wat in jouw leven wel of niet werkt om hiermee om te gaan, dan kun je relatiecoaching overwegen of meedoen aan de workshopreeks ‘Autisme in de Partnerrelatie’. Het kan heel helpend zijn om samen in alle rust hierover met iemand te praten, zodat je niet direct getriggerd raakt en de emoties zo hoog oplopen dat goed analyseren en rustig naar oplossingen zoeken niet meer mogelijk is. Belangrijk aan die ‘iemand’ is in elk geval dat het iemand is waar jullie je beide bij op je gemak voelen. Dat is dus uitproberen. Mocht je overwegen om mij in te schakelen, dan zijn jullie uiteraard van harte welkom voor een vrijblijvend kennismakingsgesprek.